انسان موجودى است, نیازمند که با بیگانگى و رنج نومیدى، فقر و بیمارى، تنهایى و مرگ، جهل و غفلت، گناه و تقصیر، اضطراب مرگ و شکست و خلاصه پیرى و درماندگى دست به گریبان است. او خود را هر زمان و در هر مکان گرفتار در چنبره مشکلات گوناگون مى بیند و توان و امکاناتش را محدود و ناچیز مى یابد. در این گیرو دار است که با نداى درون و فطرت خویش و احساسى عارفانه به سرچشمه بیکران قدرت و حکمت یعنى خداوند روى مى آورد و به او پناه مى برد و از وى مدد مى جوید. اما این گرایش و پناه جویى انسان همیشه از سرناتوانى او و حاجت خواهى نیست، بلکه زاییده عشق آدمى به محبوب ازلى و معشوق حقیقى و انس و دوستى با او نیز هست.

 پیوسته به یاد خدا بودن و ارتباط صمیمانه و صادقانه با او چنین زمینه‏اى را فراهم مى کند. امام على (ع) در رابطه میان ذکر و انس به زیبایى مى فرماید: کسى که چیزى را زیاد دوست دارد بسیار به یاد اوست. بنابراین ذکر و انس تاثیر متقابلى دارند. باید همواره به یاد خدا بود تا به مقام انس با او رسید و هر مقام انسى را خود ذکر دیگرى است.

 اما به راستى دعا چیست و چرا باید دعا کرد؟ دعا چگونه مى تواند موجب سلامت جسم و روان ما شود؟ و اساسا تاثیر دعا در زندگی اجتماعی و یا به تعبیری تاثیر دعا در جامعه چیست؟

 دعا کردن و حاجت خواستن, ریشه در جان انسان دارد و زاییده نیازمندى‏هاى گوناگون او در زندگى است. انسانها براى نیل به خواسته‏ها و رفع مشکلاتشان یکدیگر را به یارى مى طلبند که این امر عمدتاً ناشى از نیاز و ناتوانى آنان مى باشد. اما دعا، زاییده عشق آدمى به محبوب ازلى و برقرارى ارتباط و امکان گفتمان بى پرده با قادر مطلقى است که خالق تمامى کمال‏ها و زیبایى‏ها است. هرچند که حاجت و گرفتارى هم درمیان نباشد. دعا بهانه‏اى براى راز گویى و تجربه بسیار زیباى مواجهه وجودى با خداوند و اتصال به دریاى بیکران فیض و رحمت الهى است و گرنه حاجت‏ها بهانه هایى بسیار کوچک در این عرصه هستند. دعا با این عنوان، مى تواند نقش اساسى در بهداشت و سلامت فرد و جامعه ایفا کند. از این منظر است که در میان دین پژوهان، فیلسوفان، عارفان و بسیارى از جامعه شناسان و روان شناسان بزرگ معاصر، دعا و عبادت و رشد معنویت جایگاهى بس رفیع یافته است. در این میان، دعاهاى قرآنى و اسلامى داراى مضامینى عمیق، سازنده و معرفت بخشى هستند که هرگز نباید از آنها غافل شد. آموزه‏هاى تربیتى، اخلاقى و فکرى دعاهاى اسلامى مى توانند مهارت‏ها و شیوه‏هاى بهتر زیستن را به مخاطبان یاد دهند و آنان را از ناپاکى و جرائم و گرفتارشدن در منجلاب بدبختى‏ها باز دارند. دوستى و انس با خداوند، دین دارى آگاهانه و خالصانه، احساس خود ارزشى و اعتماد به نفس، حق جویى و ظلم ستیزى، خدمت به همنوعان و رعایت حقوق دیگران، نهراسیدن از مشکلات، کاهش هیجانات منفى و فشارهاى فکرى و روانى، تحول و بازسازى معنوى، همه و همه از آموزه‏هاى سازنده و تکرارشونده دعاهاى اسلامى است. امام على (ع) ناتوان‏ترین انسانها را کسانى مى داند که در دعا ناتوان هستند.

 همین که انسان در عمق وجود خودش ،ارتباط و دوستى با خداوند را به تجربه بنشیند و او را پیوسته حاضر و ناظر ببیند و در هر حالتى به او روى آورد و دل از غیر برگیرد موجب تحول عمیق فکرى، روانى و وجودى اوست که بزرگترین نعمت است. اخیرا بسیارى از محققان غربى علاوه بر درمانهاى معمول و استاندارد، بر اثر بخشى دعا و درمان بیمارى‏هاى عاطفى، روانى الکلیسم و سایر وابستگى‏هاى دارویى، مشکلات زناشویى، بیمارى‏هاى قلبى و عروقى و...تاکید کرده‏اند آنان معتقدند که در کنار درمانهاى علمى، تشویق بیماران به دعا و دعاخوانى و انجام اعمال و فرایض دینى از عوامل موثر در درمان‏هاى جسمى روانى محسوب مى شود.

 از آنجایی که اجتماع و جامعه متشکل از افراد می باشد, مطمئنا مادامی که افراد یک جامعه به لحاظ روانی در سلامت به سر نبرند, دستیابی به جامعه ای با روانی سالم, دست نیافتنی است. از جمله راهکارهای بسیار اساسی در رسیدن به جامعه ای سالم, شاداب, سرزنده و خالی از اضطراب متوسل شدن به منبع لایزال الهی است که از آن به دعا یاد می کنند. متوسل شدن به این منبع لایزال در افراد جامعه این اطمینان خاطر را به وجود می آورد که چون در تصمیم گیری هایم به خدا تکیه کرده ام و پشتوانه ی کارهایم اعتماد به خدا می باشد مطمئنا کاری که در صدد انجام آن هستم نتیجه خواهد داد.

 نتیجه گیری:

 در مقاله حاضر بیان شد که دعا از مقوله هایی است که تاثیر فراوانی در سلامت روان جامعه و فرد می تواند داشته باشد. نگاهی به آموزه های دینی و بررسی کردن گزاره های دینی و ادعیه های مذهبی, به روشنی بیانگر این مسئله می باشد.

 از آنجایی که جامعه مجموعه ای از انسان ها می باشد, طبیعتا زمانی سالم و مطلوب می باشد که افراد تشکیل دهنده آن افرادی سالم باشند و بر اساس یافته های علمی از موثر ترین مولفه های تاثیر گذار در سلامت روان افراد جامعه دعا میباشد. لذا افراد به واسطه دعا سلامت روان پیدا می کنند و هر اندازه تعداد بیشتر ی از افراد جامعه از سلامت روان برخوردار باشند, طبیعتا جامعه ای سالم تر خواهیم داشت.

 به عنوان مثال ما می توانیم تاثیر سلامت افراد را در شکل گیری اجتماعی سالم اینگونه بیان کنیم که جامعه ای که افراد سالم داشته باشند این افراد اگر در قوای مقننه هستند, قوانینی برای جامعه به تصویب می رسانند که در آن رنگ و بوی خدایی و خدمت رسانی داشته باشد. اگر افراد در قوای مجریه و نهادهای دولتی قرار دارند این افراد در انجام وظیفه خود با مد نظر قرار دادن روح دعا (که همان عمل بر اساس وظیفه می باشد) در کار ارباب رجوع خود نهایت دقت را به خرج می دهند و همچنین بقیه نهاد ها(نهادهای سیاسی, فرهنگی, اجتماعی, اقتصادی....) را می توان بر همین اساس سنجید. در مجموع باید گفت که دعا, شاه کلیدی اساسی برای سلامت و پیشرفت و توسعه فردی و اجتماعی می شود.